ផលិតកម្មបន្លែបណ្ណង្គជាតិ (Diplazium esculentum Reytz.) នៅក្រោមកម្រិតប្រែប្រួលនៃម្លប់

ដោយ ^១Patrick Trail, ^១Yuwadee Danmalidoi, ^១,២Abram Bicksler, and ^១,៣Rick Burnette

^១មជ្ឈមណ្ឌលផលប៉ះពាល់អេកូអាស៊ី នៅឈៀងម៉ៃ ប្រទេសថៃ

សម្ព័ន្ធភាពថ្មីៗជាមួយ៖

^២អង្គការស្បៀង និងកសិកម្ម​នៃអង្គការសហប្រជាជាតិ Rome, Italy

^៣Cultivate Abundance, Fort Myers, Florida, USA

[កំណត់ត្រារបស់អ្នកនិពន្ធ៖ ប្រធានបទដែលមានការចាប់អារម្មណ៍នេះ មានតាំងពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនមកម្ល៉េះ នៅពេលដែល Rick Burnette បានបម្រើការជានាយកនៅអេកូអាស៊ី។ ដោយសង្កេតឃើញថា ដំណាំបន្លែបណ្ណង្គជាតិដែលអាចបរិភោគបានក្នុងស្រុក ត្រូវបានប្រមូលផលពីព្រៃ ហើយដាក់លក់នៅតាមទីផ្សារក្នុងអំឡុងឆ្នាំនោះ លោកបានលើកហេតុផលថា ប្រហែលជាប្រភេទបន្លែដែលមានការធ្វេសប្រហែស និងមិនដែលបានប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុកនេះ អាចត្រូវបានគេដាំដុះនៅលើកសិដ្ឋាន ដោយប្រើធ្វើជាម្លប់សិប្បនិម្មិត ដូច្នេះហើយទើបធ្វើឱ្យវាមានទីផ្សារនៅរដូវខ្សត់បន្លែផងដែរ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក ការពិសោធត្រូវបានធ្វើច្រើនសារ និងបានបញ្ចប់ (ដោយមានជំនួយជាច្រើន) ហើយអត្ថបទខាងក្រោម សង្ខេបនូវអ្វីដែលយើងបានរៀន។]

ការណែនាំអំពីបន្លែបណ្ណង្គជាតិ

បន្លែបណ្ណង្គជាតិដែលអាចបរិភោគបានជាច្រើនប្រភេទ មានស្រាប់នៅជុំវិញពិភពលោក ចាប់ពីតំបន់ត្រូពិចរហូតដល់តំបន់ដែលមានអាកាសធាតុបង្គួរ ហើយភាគច្រើនរួមមានពពួកបណ្ណង្គជាតិដែលមានដើម ទង មែក និងស្លឹក (bracken ferns) (Pteridium spp.), ពពួកបណ្ណង្គជាតិប្រភេទ ostrich (ostrich fern) (Matteuccia struthiopteris) និងពពួកបណ្ណង្គជាតិប្រភេទ Stenochlaena spp ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការផ្តោតអារម្មណ៍នៃការសិក្សានេះ គឺផ្តោតទៅលើដំណាំបន្លែបណ្ណង្គជាតិ (Diplazium esculentum Reytz.) ដែលជាដំណាំបន្លែដែលមានអាយុកាលយូរឆ្នាំនៅតំបន់ត្រូពិច ជាធម្មតាត្រូវបានគេរកឃើញថា វាដុះលូតលាស់នៅក្នុងតំបន់អាស៊ី និងអូសេអានី។ Sakai et.al (ឆ្នាំ 2016) បានចាត់ថ្នាក់បន្លែបណ្ណង្គជាតិដែលអាចបរិភោគបាននេះ ជាអនុផលព្រៃឈើ។ វាជាដំណាំបន្លែដ៏សំខាន់ក្នុងតំបន់នៅក្នុងប្រទេសឥណ្ឌា បង់ក្លាដែស ថៃ ម៉ាឡេស៊ី ហ្វីលីពីន និងរដ្ឋហាវ៉ៃនៃសហរដ្ឋអាមេរិក (Lin et al., 2009)។ មែកខ្ចីៗនៃរុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិ (ជាទូទៅគេហៅថា 'fiddleheads') ជាធម្មតាត្រូវបានគេបរិភោគស្រស់ ស្ងោរ ឬចម្អិនជាមួយនឹងគ្រឿងការី អាស្រ័យតាមតំបន់ដែលពួកគេត្រូវបានយកទៅប្រើ ឬបរិភោគ (Duncan, 2012)។

ការវិភាគអាហារូបត្ថម្ភនៃរុក្ខជាតិបន្លែបណ្ណង្គជាតិ បង្ហាញពីលក្ខណៈសម្បត្តិអាហារូបត្ថម្ភដ៏សម្បូរបែបជាវិជ្ជមាន ដែលសម្បូរទៅដោយបេតាការ៉ូទីន (beta-carotene) អាស៊ីតហ្វូលិក រួមជាមួយនឹងសារធាតុរ៉ែកាល់ស្យូម ធាតុដែក និងសារធាតុផូស្វ័រ ខណៈពេលដែលលក្ខណៈសម្បត្តិប្រឆាំងនឹងអាហារូបត្ថម្ភ ដូចជាអាស៊ីត phytic, tannins និង trypsin មានវត្តមានក្នុងបរិមាណមិនពុល (Archana et al., 2012; Junejo et al., 2015)។ លទ្ធផលនៃការវិភាគអាហារូបត្ថម្ភរបស់ Diplazium esculentum ដែលធ្វើឡើងនៅសាកលវិទ្យា
ល័យ Kasetsart ក្នុងទីក្រុងបាងកក បង្ហាញពីសមាសធាតុអាហារូបត្ថម្ភដ៏សម្បូរបែបមួយ (តារាងទី១)។

រុក្ខជាតិបន្លែបណ្ណង្គជាតិ អាចត្រូវបានរកឃើញតាមរដូវកាលនៅក្នុងទីផ្សារអាស៊ីជាច្រើន ហើយជា
ធម្មតាត្រូវបានប្រមូលផលពីព្រៃ ពីតំបន់ដែលមានសំណើម មានម្លប់នៅតាមមាត់ទន្លេ និងតំបន់ព្រៃឈើ។ ក្នុងអំឡុងរដូវវស្សា បណ្តុំនៃបន្លែបណ្ណង្គជាតិត្រូវបានគេសង្កេតឃើញជាទូទៅ នៅតាមទីផ្សារក្នុងស្រុកក្នុងតំបន់ទាំងនេះ ប៉ុន្តែហាក់ដូចជាមិនមានការផ្គត់ផ្គង់ក្នុងបរិមាណគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីបំពេញតម្រូវការអ្នកប្រើប្រាស់ក្នុងអំឡុងខែប្រាំង នៅពេលដែលទីផ្សារមានលក់ទាំងអស់ ប៉ុន្តែបាត់ទៅវិញ។

រហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ការស្រាវជ្រាវតិចតួចបំផុតត្រូវបានធ្វើឡើងលើសក្តានុពលនៃការដាំដុះរុក្ខជាតិបន្លែបណ្ណង្គជាតិ និងឱកាសក្សេត្រកម្មជាសក្តានុពល ព្រមទាំងដែនកំណត់របស់វា។ ដំណាំបន្លែ
បណ្ណង្គជាតិ នៅតែបន្តផ្គត់ផ្គង់ដល់ទីផ្សារមួយផ្នែកធំតាមមធ្យោបាយប្រមូលផលពីព្រៃ ប៉ុន្តែមិនទាន់ត្រូវបានដាំដុះយ៉ាងទូលំទូលាយជាប្រភេទដំណាំគ្រប់គ្រងនៅឡើយទេ។ Mertz (1999) បានប្រៀបធៀបសក្តា
នុពលនៃការដាំដុះរបស់ Stenochlaena palustris (Burm.) និង Diplazium esculentum (Retz.) នៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ហើយបានរកឃើញថា ការដាំដុះក្រោយនេះ មិនអាចទៅរួចក្នុងលក្ខខណ្ឌលូតលាស់ដែលគ្មានម្លប់ឡើយ។ ការងារថ្មីៗនៅមជ្ឈមណ្ឌលផលប៉ះពាល់ក្នុងតំបន់អេកូអាស៊ី នៅភាគខាងជើងប្រទេសថៃបានបង្ហាញថា វាអាចត្រូវបានដាំដុះ ហើយថែមទាំងអាចលូតលាស់នៅក្នុងប្រព័ន្ធផលិតកម្មដែលមានម្លប់ ដែលបានគ្រប់គ្រងផងដែរ។

គោលបំណងនៃការសិក្សា

ដើម្បីផ្ទៀងផ្ទាត់ និងសាកល្បងទ្រឹស្តីនេះ ការពិសោធច្រើនឆ្នាំ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បី៖ ១) វាយតម្លៃការលូតលាស់ និងទិន្នផលដែលអាចរកទីផ្សារបាននៃបន្លែបណ្ណង្គជាតិនៅក្នុងប្រព័ន្ធផលិតកម្មដែលបានគ្រប់គ្រងដោយប្រើរបបម្លប់ផ្សេងៗគ្នា និង ២) ដើម្បីវាយតម្លៃសក្តានុពលសម្រាប់ការពង្រីកផលិតកម្ម លើសពីរយៈពេលដាំដុះរដូវវស្សាធម្មតា។

ការដាំដុះបន្លែបណ្ណង្គជាតិលើសពីភាពអាចរកបានតាមរដូវកាលធម្មតារបស់វា អាចបម្រើជាទីផ្សារយ៉ាងពិសេសដ៏មានសក្តានុពលសម្រាប់កសិករខ្នាតតូច ដែលកំពុងស្វែងរកការចូលទៅក្នុងទីផ្សារថ្មីៗ ធ្វើឱ្យការពិសោធនេះមានចំណាប់អារម្មណ៍ជាសក្តានុពលចំពោះមនុស្សជាច្រើននៅក្នុងបណ្តាញអេកូ និងលើសពីនេះទៀត។

ការដាំដុះរុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិនៅក្រោមកម្រិតនៃការប្រែប្រួលរបស់ម្លប់

ការពិពណ៌នាអំពីទីតាំង និងទីកន្លែង

បច្ច័យសាកល្បងនៅទីវាល បានធ្វើឡើងនៅធនាគារគ្រាប់ពូជអេកូអាស៊ី ក្នុងអំឡុងរដូវដាំដុះឆ្នាំ ២០១១ និង ២០១៧/ ២០១៨។ លក្ខខណ្ឌអាកាសធាតុនៃកន្លែងសិក្សា ដែលមានទីតាំងនៅលើភ្នំភាគខាងជើងប្រទេសថៃ (20°1'N, 99°17'E) ត្រូវបានកំណត់លក្ខណៈដោយរដូវភ្លៀងខុសគ្នា (ឧសភា ដល់ខែតុលា) និងរដូវប្រាំងខុសគ្នា (ខែវិច្ឆិកា ដល់ខែមេសា) ជាមួយនឹងសីតុណ្ហភាពជាធម្មតាចន្លោះពី ២៥^oC និង ៣០^oC ពេញមួយឆ្នាំ (តារាងទី២)។

តារាងទី២៖ បរិមាណទឹកភ្លៀងប្រចាំខែ (មីលីម៉ែត្រ) និងទិន្នន័យសីតុណ្ហភាពប្រចាំខែជាមធ្យម (^oC) សម្រាប់ មេអាយ ប្រទេសថៃ អំឡុងពេលដំណើរការ ១ និង២ នៃការពិសោធ

កំណត់ការពិសោធ

រុក្ចជាតិបណ្ណង្គជាតិ ត្រូវ​បាន​គេ​ដាំដុះ​នៅ​កន្លែង​ដែល​មាន​ពន្លឺ​ថ្ងៃ​ពេញ​លេញ​ នៅ​លើថ្នាល ​ក្រោម​ការ​ត្រួតពិនិត្យ​ដោយ​ម្លប់​បី​ផ្សេង​គ្នា៖ ១) ត្រួតពិនិត្យដោយគ្មានម្លប់ (0%) ២) ម្លប់ទាប (៥០%) និង ៣) ម្លប់ខ្ពស់ (៨០%)។ ការពិសោធត្រូវបានរៀបចំជាប្លុកពេញលេញដោយចៃដន្យ (Randomized Complete Block Design – RCBD) មានចំនួនបួនសារ។ គម្របជួរដោយចំហរមួយៗដាច់ពីគ្នានៃក្រណាត់គ្របជាម្លប់ ត្រូវបានព្យួរ ១.៥ម៉ែត្រពីលើថ្នាលដែលលើកឡើងនោះ អាស្រ័យលើការត្រួតពិនិត្យ (រូបទី២) ហើយប្រព័ន្ធស្រោចស្រពដោយដំណក់ទឹកខ្នាតតូច ត្រូវបានដាក់ឱ្យដំណើរការសម្រាប់គោលបំណងស្រោចស្រពក្នុងអំឡុងខែប្រាំង ដើម្បីធ្វើត្រាប់តាមលក្ខខណ្ឌសំណើមស្រដៀងនឹងបរិស្ថានក្នុងស្រុក ដែលជាធម្មតាវាលូតលាស់បាន។ ចន្លោះពេលប្រមូលផលសម្រាប់ដំណើរការពិសោធទាំងពីរនេះ មានរយៈពេល ១ឆ្នាំ ដែលអនុញ្ញាតឱ្យមានការប្រៀបធៀបការលូតលាស់ និងទិន្នផលទៅតាមរដូវសើម ឬស្ងួត។

កូនស្រែពិសោធន៍មានទំហំ ១ម៉ែត្រ គុណ ១ម៉ែត្រ និងការស្ទូងរុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិ ត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងដង់ស៊ីតេប្រហែល ៣០សង់ទីម៉ែត្រ គុណនឹង ៣០សង់ទីម៉ែត្រ សរុបចំនួន ៩ដើមក្នុងមួយកូនស្រែ។ កូនរុក្ខជាតិដែលបានស្ទូងនេះ ត្រូវ​បាន​គេ​ជីក​យក​ពីថ្នាល ដែល​ធ្លាប់​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រមូល​ផល​ពីព្រៃ​នៅ​ក្នុង​ស្រុក និងស្ទូងវា។​ រុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិ ត្រូវ​បាន​គេ​យក​ទៅ​ដាំនៅលើថ្នាល ​ដែល​បាន​ទទួល​ការ​កែប្រែ​ដី​សរីរាង្គ​ជាច្រើន​ឆ្នាំ​កន្លង​មក រួម​មាន​ជីកំប៉ុស្តិ៍ លាមក​គោ និង​ចម្បើង។ សម្រាប់ការពិសោធនេះ មិនមានការកែប្រែដី
បន្ថែមទៅលើដីក្នុងអំឡុងពេលសាកល្បងនោះទេ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ថ្នាលមួយៗត្រូវបានគ្របដោយយោងទៅលើរដូវដាំដុះនីមួយៗ ជាមួយនឹងស្រទាប់ចម្បើង ប្រមាណ ៤តោនក្នុង ១ហិកតា ដែលបង្ហាញថា ជាជំហានដ៏សំខាន់ក្នុងការរក្សាសំណើមដី និងធានាការកំចាត់ស្មៅអំឡុងពេលការលូតលាស់នៃរុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិ។

ការប្រមូលទិន្នន័យ

នៅពេលដែលការស្ទូងម្តងត្រូវបានបង្កើតឡើង (៣ខែបន្ទាប់ពីស្ទូង) ទិន្នន័យប្រមូលផលនៃមែកធាងរបស់រុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិ ដែលអាចតម្រូវតាមទីផ្សារបាន ត្រូវបានប្រមូលរៀងរាល់ ៣សប្តាហ៍ពីជួរកណ្តាលនៃកូនស្រែនីមួយៗ ដែលជាកន្លែងយកសំណាក។ ទិន្នន័យនៃការលូតលាស់របស់រុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិ ត្រូវបានប្រមូលជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងចន្លោះពេល ៣សប្តាហ៍ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ សម្រាប់រយៈពេលសរុបចំនួន ១៤សំណាក។ មែកធាងរុក្ខជាតិត្រូវបានរាប់ និងថ្លឹងសើម ខណៈពេលដែលសំណាកបន្ទាប់ត្រូវបានសម្ងួតក្នុងឡ ដើម្បីគណនាទម្ងន់ស្ងួត។ ទិន្នន័យទាំងកម្ពស់រុក្ខជាតិ និងភាគរយការខូចខាតជាលិកានៃរុក្ខជាតិ (ការស្លាប់របស់រុក្ខជាតិ) ត្រូវបានវាស់ជារៀងរាល់ ៣សប្តាហ៍ នៅក្នុងតំបន់សំណាកនៃកូនស្រែនីមួយៗ។ កម្ពស់រុក្ខជាតិត្រូវបានគណនាដោយប្រើស្លឹករុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិដែលលាតសន្ធឹងបានខ្ពស់ជាងគេ ខណៈដែលភាគរយនៃការខូចខាតជាលិកានៃរុក្ខជាតិ ឬការស្លាប់របស់រុក្ខជាតិ ត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណដោយប្រើពិន្ទុចំណាត់ថ្នាក់ដែលមើលឃើញពី 0 (មិនមានការខូចខាតជាលិកា/ ងាប់) ដល់ ១០០ (មានការខូចខាតជាលិកា/ ងាប់តែម្តង) គូសបញ្ជាក់ដោយ Deadman et al., (2002)។

នៅចំណុចផ្សេងៗក្នុងអំឡុងពេលពិសោធ ដំណើរឆ្ពោះទៅផ្សារក្នុងស្រុក ដើម្បីទិញបន្លែបណ្ណង្គជាតិដែលអាចបរិភោគបាន ក្នុងគោលបំណងតាមដានភាពអាចរកបាន និងតម្លៃទីផ្សារអាស្រ័យលើពេលវេលានៃឆ្នាំ។ មែកធាងវា ត្រូវ​បាន​ទិញបែបជា​បាច់ ហើយ​ទម្ងន់​ស្រស់​ត្រូវ​បាន​កត់ត្រា​ទុក ដូច​ជា​ចំនួន​នៃមែកធាងមួយៗត្រូវបានរួមបញ្ចូល។ រុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិដែលបានទិញពីទីផ្សារ ត្រូវបានទិញពីទីផ្សារជនបទក្នុងស្រុកមួយនៅក្នុងទីក្រុងជិតបំផុត (Fang) និងនៅក្នុងទីក្រុងឈៀងម៉ៃដែលនៅជិតបំផុត ដើម្បីវាយតម្លៃភាពខុសគ្នានៃតម្លៃ។

បញ្ហាម្លប់ ហើយសំណើមក៏ជាបញ្ហាដែរ!

លទ្ធផល​ពី​ការ​សាកល្បង​លើបច្ច័យពិសោធន៍​នៅទីវាលរបស់​យើង ​បង្ហាញ​ថា ការ​ដាំដុះ​បន្លែ
បណ្ណង្គជាតិ​ក្នុង​កសិដ្ឋាន​ពិតជា​អាច​ទទួលបាន​ផលិតភាព ​ទាំង​ក្នុង​រដូវវស្សា និង​រដូវប្រាំង​។ ផលិតកម្ម​មាន​កម្រិត​ខ្ពស់​ជាង ក្នុងអំឡុង​រដូវវស្សាបើប្រៀបធៀបនឹងខែក្នុងរដូវ​ប្រាំង បើ​ទោះ​បី​ជា​មាន​ប្រព័ន្ធ​ធារាសាស្ត្រ​គ្រប់គ្រាន់​ពេញ​មួយ​ឆ្នាំ​ក៏​ដោយ។ លទ្ធផលរបស់យើងបង្ហាញថា ម្លប់ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងប្រព័ន្ធផលិតកម្មដែលបានគ្រប់គ្រង ដោយបានគ្របម្លប់លើកូនស្រែ ដែលត្រូវបានអនុវត្តស្ទើរតែគ្រប់ករណីទាំងអស់ (រូបទី៣)។ រុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិ បានដាំនៅក្រោមរចនាសម្ព័ន្ធម្លប់ (៥០% ម្លប់) ផ្តល់ទិន្នផលច្រើនជាងអ្នកដែលនៅក្រោមម្លប់ខ្ពស់ (៨០%) នៅក្នុងដំណើរការសាកល្បងទាំងពីរ ទោះបីជាភាពខុសគ្នារវាងការសាកល្បងទាំងពីរគឺតូច បើប្រៀបធៀបទៅនឹងមានម្លប់ និងគ្មានម្លប់ជាទូទៅ។

រុក្ខជាតិបណ្ណង្គជាតិបានលូតលាស់ដោយគ្មានម្លប់ បានបង្ហាញអត្រាខ្ពស់នៃការខូចខាតរលួយ/ ការស្លាប់របស់រុក្ខជាតិ ជាងប្រភេទដែលមានម្លប់នៅក្នុងគ្រប់ករណីទាំងអស់។ ការស្លាប់នៅក្នុងផ្នែកលូតលាស់នេះ បង្ហាញឱ្យឃើញថា ដើមបន្លែបណ្ណង្គជាតិមានភាពឆាប់ទទួលរងយ៉ាងខ្លាំងចំពោះពន្លឺព្រះអាទិត្យ ដូច្នេះហើយជាកត្តាសំខាន់ដែលត្រូវពិចារណាក្នុងការដាំដុះរុក្ខជាតិនៅក្នុងម្លប់។ មានភាពខុសគ្នានៃសីតុណ្ហភាពប្រចាំឆ្នាំជាមធ្យម ១,៥^oC រវាងការអនុវត្តទី១ និងទី២ ដែលពន្យល់ជាផ្នែកនៃការលូតលាស់បន្ថែម និងការខូចខាត ជាបន្តបន្ទាប់ដោយគ្មានម្លប់ នៅក្នុងការអនុវត្តលើកទីពីរ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងការអនុវត្តលើក
ដំបូង។

ក្នុងការវិភាគលទ្ធផលនៃការងារនេះ យើងបានកត់សម្គាល់ពីភាពខុសគ្នាច្រើននៃទិន្នផលរវាង
រដូវវស្សា និងរដូវប្រាំង នៃការអនុវត្តទី២ ធៀបនឹងការអនុវត្តទី១។ វាទាក់ទងទៅនឹងរដូវវស្សាដែលអូសបន្លាយ និងបរិមាណទឹកភ្លៀងលើសពីមធ្យមក្នុងអំឡុងពេលអនុវត្តលើកទីពីរ។ (២.២៩៧មម ធៀបនឹង ១៧០០មម ក្នុងការអនុវត្តទី១)។ នេះហាក់បីដូចជាបង្ហាញថា ខណៈពេលដែលម្លប់ធ្វើឱ្យមានភាពខុសគ្នានៃទិន្នផល និងជាកត្តាចាំបាច់ក្នុងការផលិតបន្លែ សំណើមគ្រប់គ្រាន់អាចមានសារៈសំខាន់ដូចគ្នា។ ទោះបីជាប្រព័ន្ធធារាសាស្រ្តត្រូវបានផ្តល់រៀងរាល់ ៣-៤ថ្ងៃពេញមួយរដូវក៏ដោយ វាអាចចាំបាច់ដើម្បីឱ្យមានធាតុសំណើមច្រើនពេញលេញមួយ ដោយមិនមានបញ្ហាពីទឹក។

ការរំពឹងទុក និងការអនុវត្តកសិដ្ឋានខ្នាតតូច

ខណៈពេលដែលលទ្ធផលទាំងនេះមិនមានលក្ខណៈពេញលេញទេ ពួកវាបង្ហាញថា មានសក្តានុពលយ៉ាងសំខាន់សម្រាប់ការផលិតដំណាំបន្លែបណ្ណង្គជាតិ នៅក្នុងការកំណត់ដែលបានគ្រប់គ្រង។ យើងជឿជាក់ថា ការផលិតបន្លែខ្នាតតូច អាច និងគួរត្រូវបានដាក់បញ្ចូលទៅក្នុងប្រតិបត្តិការកសិដ្ឋានខ្នាតតូច ទាំងដំណាំជាប្រាក់ និងសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងគ្រួសារ។ ប្រភេទដែលមិនត្រូវបានគេយកចិត្តទុកដាក់ និងមិនបានប្រើប្រាស់ (NUS) នេះ មានសក្តានុពលជាដំណាំពិសេសដែលអាចរកទីផ្សារបាន ក៏ដូចជាបន្លែបន្ថែមដែលសម្បូរសារធាតុចិញ្ចឹមសម្រាប់ភាពសម្បូរបែបនៃរបបអាហារសម្រាប់គ្រួសារ។ វានៅតែមានសក្ដា
នុពលដ៏អស្ចារ្យសម្រាប់ដំណាំបន្លែបណ្ណង្គជាតិដែលជាដំណាំពិសេស ទាំងក្នុងស្រុកនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងលើសពីនេះ។ ការស្រាវជ្រាវបន្ថែម គឺចាំបាច់ដើម្បីកែលម្អការអនុវត្តការដាំដុះសម្រាប់បន្លែបណ្ណង្គជាតិនេះ ប៉ុន្តែមានសក្តានុពលរំពឹងទុកសម្រាប់ការដាំដុះដែលបានគ្រប់គ្រងការកំណត់ផលិតកម្ម។

ការទទួលស្គាល់

អ្នកនិពន្ធសូមថ្លែងអំណរគុណដល់មនុស្សជាច្រើន ដែលបានចូលរួមក្នុងគម្រោង ដែលកំពុងដំណើរការនេះ។ ការចូលរួមជាច្រើនបានជួយជាហូរហែរជាមួយនឹងការប្រមូលទិន្នន័យ និងការថែរក្សាកូនស្រែពិសោធន៍ ដោយអរគុណជាពិសេសចំពោះអ្នកស្ម័គ្រចិត្តអេកូអាស៊ី James Manson, Karis Lotze និង Caleb & Cayleigh Philips ។ សូម​អរគុណ​ចំពោះ​ជំនួយ​ក្នុង​ការ​បង្កើត និង​ថែទាំ​កូនស្រែពិសោធន៍ និង​ការ​ប្រមូល​ទិន្នន័យ​ដែល​សាំញ៉ាំ៕

ឯកសារយោង

References

Archana, G. N., Pradeesh, S., Chinmayee, M. D., Mini, I., Swapna, T. S. (2012). Diplazium esculentum: a wild nutrient-rich leafy vegetable from Western Ghats. In: Sabu, A., Agustine, A. (eds) Propsects in Bioscience: Addressing the Issues. 293-301.

Deadman, M. L., Khan, I. A., Thacker, J. R. M., Al-Habsi, K. (2002). Interaction between leafminer damage and leaf necrosis caused by alternaria alternata on potato in the Sulfanate of Oman. The Plant Pathology Journal. 18(40): 210-215.

Duncan, K., Chompoothong, N., Burnette, R. 2012. Vegetable Production Throughout the Rainy Season. ECHO Asia Notes. 13: 1-14.

Junejo, J. A., Ghoshal, A., Mondal, P., Nainwal, L., Zaman, K., Singh, K. D., Chakraborty, T. (2015). In-vivo toxicity evaluation and phytochemical, physiochemical analysis of Diplazium esculentum (Retz.) Sw. leaves a traditionally used North-Eastern Indian vegetable. Advances in Bioresearch. 6(5): 175-181.

Lin, L. J., Hsiao, Y. Y., & Kuo, C. G. (2009). Discovering Indigenous Treasures: Promising Indigenous Vegetables from Around the World. World Vegetable Center. 9(720): 118-121. 

Mertz, O. (1999). Cultivation potential of two edible ferns, Diplazium esculentum and Stenochlaena palustris. Tropical Agriculture. 76(1): 10-16.

Sakai, S., Choy, Y. K., Kishimoto-Yamada, K., Takano, K. T., Ichikawa, M., Samejima, H., Kato, Y., Ushio, M., Saizen, I., Nakashizuka, T., Itioka, T. (2016). Social and ecological factors associated with the use of non-timber forest products by people in rural Borneo. Biological Conservation. 204: 340-349.